MAN VALT KINDEREN AAN IN ANNECY, MAAR OP BEELDEN LIJKEN MAAR WEINIG OMSTAANDERS IN TE GRIJPEN: HOE KAN ZOIETS?

Dat er toch wel wat omstaanders, mannen, waren toen een Syrische vluchteling in Annecy kinderen aanviel. En dat die nauwelijks iets leken te ondernemen: daarover is schrijver en opiniemaker Dyab Abou Jahjah verontwaardigd. Individualisme? Of een gebrek aan mannelijkheid, vraagt hij zich af. Sociaal psycholoog Karen Phalet nuanceert.

"Ik wil geloven dat ik in een maatschappij leef waar elke man die buiten loopt mijn kinderen als een leeuw zou verdedigen tegen zo'n gek, totdat de politie komt. Als ik dit zie, dan weet ik het niet meer." Die bedenking dropte schrijver en opiniemaker Dyab Abou Jahjah gisteravond op Twitter, nadat hij een video had bekeken over de mesaanval in Annecy.

Volgens hem waren er, in de video die hij zag, best wel wat mannen aanwezig, maar kon de dader toch kinderen aanvallen. "Buiten 1 man die probeerde iets te doen, zaten mensen verborgen achter bomen te filmen?" 

Dubbelzinnig

Een uit de kluiten gewassen voorbeeld van het fameuze "omstandereffect" misschien? Dat is het sociale fenomeen dat hoe meer mensen er aanwezig zijn, hoe minder kans er is dat er hulp geboden wordt. Karen Phalet, hoogleraar sociale psychologie aan de KU Leuven, wil dat toch nuanceren. "Dat onderzoek naar het omstandereffect is al heel oud en is eigenlijk nooit afdoende gerepliceerd."

"De vraag of en hoe snel er al dan niet hulp geboden wordt, hangt meer af van hoe dubbelzinnig de situatie is voor de omstaanders", legt ze uit. "Mensen aarzelen soms omdat ze in een fractie van seconden moeten oordelen over wat ze zien gebeuren. Soms is het in eerste instantie niet duidelijk wat er aan de hand is of welke verantwoordelijkheden er zijn."

Cultuur? Of sociale cohesie?

Abou Jahjah beweert op Twitter dat hijzelf de dader "koste wat kost zou hebben getackeld". Meer nog: "Papa's uit onze buurt hier zouden die man binnen enkele seconden overmeesteren. Ik weet dat wat ik hier zeg gevoelig ligt in westerse ogen." 

Hij vraagt zich daarom af of die lauwe reactie misschien het gevolg is van "individualisme". Of "misschien een soort onbezorgde opvoeding die mannen tot minder man heeft gemaakt, ik weet het niet". 

Dat sociale normen een rol spelen, beaamt Phalet, en ja, die zijn natuurlijk ook cultureel bepaald. "Zeker als een feit zich afspeelt in een groep met mensen met de dezelfde sociale normen, zijn de drempels om in te grijpen minder groot."

Maar meer of minder diversiteit in een buurt bepaalt niet hoeveel solidariteit er is bij een dergelijk voorval. "Veel meer dan het etnisch-culturele is het de sociale cohesie die daarop een impact heeft, zo leert onderzoek. Dat geldt ook in buurten waar mensen wonen met meer groepsgerichte, collectivistische culturen: is de sociale cohesie daar lager, wordt er ook minder snel ingegrepen."

"Minder man"

En de redenering dat mannen "minder man" zouden zijn? "De universele regel is dat alle mensen de neiging hebben om anderen te helpen", haalt Phalet de schouders op. "Dat wordt dus helemaal niet bepaald door gender. Vrouwen helpen in zulke situaties bijvoorbeeld ook niet minder dan mannen. En dat geldt al zeker als het om kinderen gaat: dan grijpt iedereen sneller in."

Toch speelt bij iedereen ook een inschatting van het risico van de situatie mee. "Bij deze aanval was ook een wapen betrokken: dat speelt een rol in de vraag of je zelf direct tussenkomt, dan wel of je op een andere manier probeert te helpen. Bijvoorbeeld door alarm te slaan, anderen aan te spreken of de politie te bellen." Sociale voorbeelden helpen dan: als iemand probeert in te grijpen, volgen er meer.

Wel zou je je vragen kunnen stellen bij die mensen die van achter een boom het hele gebeuren staan te filmen. "Dat is wel interessant", geeft Phalet toe. "Je kunt je afvragen of zij dan op z'n minst eerst de politie hebben gebeld. Hun beelden kunnen achteraf natuurlijk wel degelijk belangrijk zijn, als bewijsmateriaal. Kijk naar het politiegeweld in de VS: mensen die video's maakten, hebben daar soms de bal aan het rollen gebracht."

2023-06-09T12:22:30Z dg43tfdfdgfd